Niemal co piąty niepełnoletni w Polsce ma legalne konto na Allegro, zwiększa się również odsetek młodych posiadających własny rachunek w banku. Tymczasem według prawa osoby między 13 a 18 rokiem życia mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych – jak to rozumieć w praktyce? To, jakimi konsumentami są dzieci w sieci, analizuje Akademia Allegro z okazji Dnia Bezpiecznego Internetu.
18,4 proc. młodych w wieku od 13 do 18 roku życia posiada już własne konto na Allegro. W ciągu pół roku liczba specjalnych kont Junior na największym serwisie e-commerce w Polsce wzrosła więc o 75 tys. Z ofertą dedykowaną dla niepełnoletnich konsumentów wychodzą również rodzime banki – obecnie kilka z nich umożliwia młodym prowadzenie własnego rachunku bankowego oraz korzystanie z karty debetowej, m.in. mBank, BGŻ czy PKO BP.
Tymczasem polskie prawo ogranicza u osób poniżej 18 roku życia zdolność do wykonywania czynności prawnych. Nie jest jednak w stanie ograniczyć naturalnego postępu technologicznego, który powoduje, że często młodzi bardziej niż ich rodzice są zaznajomieni z procedurami zakupów w sieci czy bankowością elektroniczną. Komentarze młodych w Internecie mówią same za siebie: - Co ma być nielegalnego w kupowaniu? Zamawiaj jak chcesz, zresztą czy w jakimś Media Markcie, Avansie czy Saturnie musisz być pełnoletni, aby coś kupować? Nie, więc z zakupami przez sieć nie powinno być inaczej – pisze jeden z internautów. Wtóruje mu inny z młodych konsumentów: - Wprowadzanie zakazów i tak nie rozwiąże problemów. Zawsze grę mogą kupić rodzice, starsi koledzy, a w ostateczności można ją spiracić – pisze.
– Zauważamy, że młodzi nie do końca wiedzą czy wolno im robić zakupy w sieci, a jeśli tak do jakiej kwoty i w jakich kategoriach. Co gorsza, takiej wiedzy w przeważającej części nie mają również ich rodzice – mówi Tomasz Henel, wykładowca Akademii Allegro, która w ubiegłym roku przeszkoliła z bezpieczeństwa w sieci razem z Fundacją Dzieci Niczyje ok. 3 tys. uczniów z 12 szkół gimnazjalnych w całej Polsce.
Prawa młodych w sieci
Polskie prawo jasno precyzuje możliwość zawierania umów kupna-sprzedaży przez dzieci poniżej 13 roku życia – nawet jeśli dziecko zapłaci za towar, a sprzedawca wyda przedmiot, to formalnie takie zobowiązanie jest nieważne. A to oznacza, że rodzice mogą interweniować u sprzedającego z żądaniem zwrotu pieniędzy, a dziecko nie nabywa praw konsumenta przysługujących osobom pełnoletnim.
Co jednak z młodzieżą pomiędzy 13 a 18 rokiem życia? Tu sytuacja nie jest do końca jasna, szczególnie w kwestii wysokości kwoty, do jakiej mogą legalnie zawierać transakcje handlowe: - Nieletni mają tzw. ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Osoby takie mogą zawierać umowy w drobnych sprawach życia codziennego, przy małych kwotach, gdyż na to pozwala im kodeks cywilny. Na zakup motocykla czy drogiego sprzętu komputerowego muszą mieć jednak pozwolenie prawnego opiekuna – wyjaśnia Marcin Cisek, wykładowca Akademii Allegro i specjalista od bezpieczeństwa w sieci.
Takie pozwolenie jest niezbędne przy zakładaniu wprowadzonego w 2009 roku konta Junior na Allegro oraz przy otwieraniu rachunku bankowego dla osoby nieletniej. – Młodzież może korzystać z większości funkcji na Allegro, to jest sprzedawać, kupować, wystawiać komentarze. Jednak sprzedawcy mają prawo ograniczyć zakupy dokonywane przez juniora do kwoty 500 zł – dodaje Marcin Cisek z Akademii Allegro.
Młodzież reklamuje zakupy w sieci
Czy jednak sprzedający może odmówić sfinalizowania transakcji osobie nieletniej, mającej legalne konto Junior? Okazuje się, że nie ma takiego prawa: - Nie można kategorycznie sprzeciwić się sprzedaży osobie niepełnoletniej, ale warto wiedzieć, że sprzedawca ma prawa poprosić o zgodę opiekuna. W praktyce taka sytuacja występuje jednak niezwykle rzadko – dodaje Tomasz Henel, wykładowca Akademii Allegro w projekcie Akademia Bezpiecznego Juniora.
Zgoda opiekuna prawnego może stać się również kluczowym elementem w sytuacji reklamowania zakupionego produktu przez osobę niepełnoletnią. Młodzi kupujący w sieci mają bowiem prawo wnosić roszczenia co do przedmiotu transakcji u sprzedającego, jednak ten ostatni może najpierw zażądać kontaktu z rodzicami. – Jeśli nieletni kupi coś w sieci, np. grę czy film, i będzie chciał ją reklamować w e-sklepie, może się okazać, że sprzedawca zażyczy sobie, aby reklamację złożył ktoś z dorosłych opiekunów dziecka – mówi Marcin Cisek z Akademii Allegro.
Co kupują juniorzy na Allegro?
Statystyki serwisu wskazują na to, że co trzecia transakcja juniora jest już opłacana wirtualnie, za pośrednictwem PayU. Co kupują nieletni w sieci?
Ranking otwiera kategoria odzież i obuwie. Co jest pewnym zaskoczeniem, bardziej przedsiębiorczy okazują się chłopcy – najczęściej nabywane jest obuwie męskie, dalej odzież i bielizna, gdzie dominują głównie bluzy i ubrania wierzchnie, a dopiero na trzecim miejscu plasuje się odzież damska (również bluzy i kurtki). – Na kolejnych miejscach wśród najpopularniejszych kategorii zakupowych juniorów znajdują się telefony, gry, biżuteria oraz dodatki. Młodzi znacznie częściej kupują niż wystawiają coś na sprzedaż. Średnio w miesiącu oferty sprzedaży wystawia zaledwie ok. 2 proc. juniorów – mówi Justyna Gawrońska z Akademii Allegro.
Ranking najpopularniejszych kategorii zakupów dokonywanych na Allegro przez juniorów
Kategoria przedmiotów | Podkategorie przedmiotów |
Odzież, obuwie, dodatki | Obuwie męskie Odzież i bielizna męska (głównie bluzy, kurtki) Odzież damska (głównie bluzy, kurtki) |
Telefony | Telefony (kolejno NOKIA, Sony Eriksson, Samsung) Akcesoria GSM i części serwisowe Obudowy telefonów i panele Zestawy słuchawkowe |
Gry | Gry online (głównie tibia i gry przeglądarkowe) |
Biżuteria, dodatki | Biżuteria dla Pań Zegarki damskie |
Jak bezpiecznie dokonywać transakcji w sieci przez osoby poniżej 18 roku życia?
Krzysztof Henel, certyfikowany wykładowca Akademii Allegro, praktyk e-commerce
Specjalista od bezpieczeństwa w sieci w projekcie Akademia Bezpiecznego Juniora
Ostrożność kupującego jest najważniejszym elementem, który zabezpiecza transakcje w internecie. Niezależnie od tego, czy kupującym jest osoba dorosła, czy nieletni – polecam stosować ten sam model sprawdzania oferty oparty na trzech podstawowych czynnikach:
- Dostępność różnych form płatności – w szczególności zwracajmy uwagę, czy dostępna jest opcja płatności przy odbiorze. Przesyłka za pobraniem ma ten ogromny plus, że jest opłacana bezpośrednio przy odbiorze towaru i kuriera czy listonosza, a więc minimalizuje ryzyko transakcyjne. Dodatkowo niezwykle rzadko zdarza się, aby nieuczciwy sprzedający oferował tę formę płatności.
- Możliwość kontaktu telefonicznego – dobry sprzedawca udostępnia swój numer telefonu oraz e-mail. Dzięki temu zawsze można zadzwonić i upewnić się chociażby co do czasu realizacji zamówienia.
- Wysokość ceny – jeśli cena danego produktu znacząco odbiega od konkurencji warto spróbować dowiedzieć się, co jest jego przyczyną. A może nią być np. chęć zastosowania ekstremalnie niskich cen, by sprzedać jak najwięcej towaru w krótkim czasie albo po prostu przedmioty mogą być gorszej jakości lub niewiadomego pochodzenia.
Jeśli trzy powyższe czynniki (brak możliwości zapłaty przy odbiorze, kontaktu telefonicznego oraz bardzo niska cena) występują jednocześnie, lepiej poszukać innego sprzedawcy lub sklepu internetowego.
